“Het doel van oude brandweermensen is, zorgen dat jonge brandweermensen oude brandweermensen worden”, een gezegde dat ik ooit hoorde in de VS. In deze zin zit zoveel informatie over antifragiliteit, situational awareness en opties. Laten we hier eens induiken. Want ja, dit kan als inspiratie dienen als je jezelf een ‘oud brandweermens’ vindt.
In een van mijn eerdere blogs beschreef ik mijn allereerste introductie tot ‘Stop en denk na’, allang voordat dit een begrip werd. Een oude en ervaren brandweerman op mijn eerste kazerne in Amsterdam legde mij uit: “Voordat je een brandend pand in rent, kijk je omhoog naar het pand zodat je weet waar je in loopt”. Dit is ‘Stop en denk na’ en situational awareness in één zin, zonder wetenschappelijk onderbouwing, gewoon gebaseerd op eigen ervaring.
Het zou goed kunnen dat hij dat in het verleden niet heeft gedaan en daardoor is geconfronteerd met de nadelen hiervan, óf dat hij dit zelf in zijn jonge jaren gehoord heeft. De oude brandweerman vond het in ieder geval belangrijk genoeg om met mij delen. Met deze overdracht van kennis wilde hij ervoor zorgen dat ik als jonge brandweerman uitgroeide tot een oude brandweerman.
Antifragiliteit en de brandweer
Een van mijn lievelingsboeken – inmiddels 7x gelezen – is Antifragiel van Taleb. Zijn theorie over antifragiliteit en situational awareness komen mooi samen in de uitspraak van deze oude brandweerman.
Een korte uitleg van het begrip antifragiliteit:
Systemen die baat hebben bij kleine fouten om zich zo aan te passen aan nieuwe omstandigheden. Dit gaat dus nadrukkelijk niet over robuustheid, maar juist over beter worden van fouten.
De oude brandweerman leerde van zijn eerdere fout en kijkt nu eerst naar het pand voordat hij naar binnenrent. Als hij robuust zou zijn – en dus geen (last van) schade zou hebben als gevolg van een fout – zou hij nog steeds zonder te kijken naar binnengaan. De antifragiele reactie is: beter opletten voordat je naar binnen rent, om zo geen schade op te lopen.
Door te leren van zijn eerdere fout is er bewustzijn gekomen van waar hij op moest letten voordat hij een pand in rent. Situational awareness dus.
Het nut van verhalen voor situational awareness
Maar het gaat verder; Taleb beweert dat antifragiliteit ook gaat over de overdracht van informatie. Ik gaf al aan dat het goed zou kunnen dat de oudere brandweerman de fout niet zelf heeft gemaakt, maar de kennis van een andere collega heeft gekregen. Je kan antifragiliteit dus ook krijgen door niet zelf de fout te maken, maar te leren van anderen.
Met situatuational awareness is het net zo. Wanneer je je beter bewust bent van je eigen beperkingen kan dat je helpen de fouten die andere gemaakt hebben niet te maken. In die zin zijn zowel situational awareness als antifragiliteit overdraagbaar.
Laat dat nu precies de rol zijn van oude brandweermensen; het overdragen van kennis en handigheidjes, door bijvoorbeeld verhalen, die je minder kwetsbaar maken voor fouten. De verhalen zorgen ervoor dat je je beter bewust bent van je omgeving. Wederom: situational awareness.
Gratis opties, wie wil dat niet?
En die opties dan? Een belangrijk onderdeel van antifragiliteit is het hebben van opties, mogelijkheden om om te gaan met onverwachte situaties. Heb je geen opties, dan ben je namelijk overgeleverd aan het lot.
De opties in het brandweervak zijn de verschillende methodes die er zijn om deuren te openen, slachtoffers uit auto’s te bevrijden en branden te blussen. Hoe meer opties je hebt voor de problemen die je tegenkomt, hoe minder kwetsbaar je bent voor het maken van fouten. Als je meer opties kent, kan je een bewuste keuze maken.
Pas je bestaande opties toe op nieuwe problemen dan vergroot je je antifragiliteit. Door het bewust zijn van meer opties, ga je vanzelf beter om je heen kijken en dit heeft weer positief effect op je situational awareness. Plus: het goed overwegen van je opties creëert ook automatisch een ‘Stop en denk na’-moment. En ja, ‘Stop en denk na’ helpt om je situational awareness te vergroten!
Het mooie van de opties in het brandweervak is dat deze opties vaak letterlijk gratis zijn; je krijgt ze door veel en divers te oefenen. Of door goed naar oude brandweermensen te kijken in situaties die nieuw voor jou zijn. De kans is groot dat zij in het verleden al eens met een gelijke situatie te maken hebben gehad én er iets nieuws van hebben geleerd!
Het nut van oude brandweermensen
Ik geef het niet graag toe, maar ik ben ondertussen ook een oud brandweermens. Ik heb veel geleerd van de mensen waar ik mee samen heb gewerkt. De lijst van opties is enorm, maar ik ben mij ook heel erg bewust van hoe lastig situational awareness is.
Voor mij als brandweermens geldt dat ik nog altijd moet (en wil) blijven leren en verbeteren. En misschien belangrijker nog: ik moet wat ik geleerd heb overdragen aan de jongere generatie. Dat is mijn missie!
P.S. Wil je meer weten over situational awareness, laat het mij weten. Ik help jou en jouw korps graag met een oud brandweermens worden!