Wout van Aert, een van de beste wielrenners van dit moment, is vorig seizoen tien keer gevallen. Zijn ploeg, Visma Leasebike, vond dat geen toeval en startte een onderzoek. De voorlopige conclusie: concentratieverlies bij renners. Dat raakt me.

Niet alleen omdat ik sportliefhebber ben, maar ook omdat ik als brandweerman én specialist in situational awareness zie hoe cruciaal concentratie is bij het nemen van beslissingen onder druk. Wat er bij Van Aert gebeurt, zie ik ook in mijn eigen wereld: professionals die hun vak beheersen, maar toch fouten maken omdat hun aandacht heel even verslapt. En soms is één moment van verslapping al genoeg.

Wat bedoelen we met concentratieverlies?

Concentratieverlies is het (tijdelijk) wegvallen van mentale focus. Je aandacht is niet bij de taak, maar ergens anders; een interne gedachte, een externe afleiding, vermoeidheid of stress. Het gebeurt niet alleen bij beginnende hulpverleners of sporters. Integendeel: juist ervaren professionals kunnen zó op routine varen, dat ze niet merken dat hun aandacht afglijdt.

Cirkels van aandacht

Bij het uitvoeren van een taak is het belangrijk dat je de juiste concentratie en aandacht hebt. In het centrum van de cirkels van aandacht vind je ‘Ik en mijn taak’. Dit is waar je wil zijn met je aandacht.
 

In werkelijkheid is dit een stuk moeilijker dan het lijkt. Afleiding speelt vaak een rol. Bijv. omdat je nadenkt over hoe handelingen eigenlijk moeten gaan. Of dat je in je hoofd bezig bent met slagen of falen én de gevolgen hiervan. Zelfs de vraag waarom je eigenlijk met deze taak bezig bent, zorgt voor afleiding.

Waarom vormt dit een bedreiging voor situational awareness?

Laten we de definitie van Situational Awareness nog eens bij pakken:

Het vermogen om waar te nemen en te begrijpen wat er om je heen gebeurt in relatie tot hoe de tijd verstrijkt én vervolgens in staat te zijn om toekomstige gebeurtenissen nauwkeurig en op tijd te voorspellen om een slechte afloop te voorkomen.

Dit is wel een proces waar je je aandacht bij moet houden. Bij een klein beetje concentratieverlies is je situational awareness niet op orde en komt je veiligheid in het geding. Voor je het weet lig je naast je fiets.

Wat kun je doen om concentratieverlies te beperken?

Ik heb het bewust over beperken; er zijn veel factoren die invloed hebben op je concentratie, dus voor het voorkomen van concentratieverlies heb ik helaas geen oplossing. De volgende tips komen wel dicht in de buurt!

• Goede voorbereiding. Zorg ervoor dat je goed voorbereid bent voordat je aan het werk gaat. Dit betekent dat je bekend bent met je procedures en middelen en dat je goed uitgerust en mentaal fit bent. Moet je bij de brandweer midden in de nacht aan het werk, let dan goed op je concentratie!
• Stap even uit het incident. Neem de tijd om af en toe even een stap terug te doen. Als bevelvoerder kan je vertrouwen op je mensen dat ze hun werk doen, jij kan mooi ‘Stop en denk na’-toepassen. Als lid van de ploeg kan je bij het wisselen van ademlucht bijvoorbeeld even bewust je rust pakken.
• Let op je ademhaling. Als je even je ademhaling tot rust laat komen heb je vanzelf meer ruimte om goed waar te nemen. Juist op het moment dat het spannend wordt, is een goede ademhaling belangrijk voor de concentratie.
• Teamwerk. Een brand wordt nooit alleen geblust. Check de concentratie van elkaar!
• Nabespreking. Neem na elke inzet de tijd om na te bespreken. Wat ging goed en wat kan beter? Dit helpt je om je focus te verbeteren voor de volgende keer.

En hoewel deze tips heel erg inspelen op het brandweervak kan je deze als professional – in welk werkgebied dan ook – net zo eenvoudig inzetten.

Wat Wout van Aert gebeurd is – letterlijk op zijn bek gaan – is ons allemaal wel eens overkomen. We zaten er met onze situational awareness helemaal naast. Kijk eens eerlijk naar jezelf: wanneer is jou dat voor het laatste gebeurt?

P.S. Wist je dat concentratieverlies één van de 120 hindernissen is van situational awareness waar je mee te maken kan krijgen bij het werk bij de brandweer? Neem gerust contact met me op als je meer wil weten!